Ulat ni Aifa Marie Ansiboy

“During elections, usually naaalala natin yung mga politicians pagdating sa pangalan, jingles, o advertisement. Pero importante yung polisiyang dadalhin nila.”

Ito ang paalala ni Miguel Enrico G. Ayson, Assistant Professor ng Political Science ng University of the Philippines Los Baños (UPLB), sa mga botante sa unang episode ng Anong Pake Mo? podcast ng Bantay Halalan Laguna na umere noong ika-16 ng Abril 2025 sa Radyo DZLB Ang Tinig ng Kaunlaran Facebook page.

Pinamagatang “Halaga ng Botanteng May Pake,” ang nasabing episode ay sumentro sa isyu ng vote buying at ang papel ng mga mamamayang botante sa pagpapanatili ng malinis na halalan. 

Ayon pa kay Prof. Ayson, ang kawalan ng pakialam sa eleksyon ay may malalim na implikasyon sa kinabukasan ng bansa.

“Tayo yung magde-decide kung saan patungo yung lipunan natin, kung saan patungo yung bayan natin. So that’s number one.,” aniya.

Dagdag niya, ang pagiging botante ay hindi lamang natatapos sa pagboto sa mismong araw ng halalan. May tungkulin tayo bago, habang, at pagkatapos ng eleksyon.

“Hindi lang habang kaharap na natin yung balota, nating gagampanin yung role natin bilang mga botante…during campaign period, ito rin ang opportunity para… kilatisin yung ating mga gustong iboto at nararapat na iboto….meron din tayong assignment na dapat gawin during the campaign period up to the election period,” aniya.

Vote Buying at Mga Isyu Tuwing Halalan

Ayon kay Ayson, ilegal ang vote buying at malinaw itong na ipinagbabawal sa ilalim ng Omnibus Election Code. 

Ipinaliwanag din niya na may inilabas na alituntunin ang Commission on Elections (COMELEC) upang tukuyin ang mga anyo ng vote buying, gaya ng pamimigay ng pera na may kasamang election paraphernalia ng isang kandidato.

“Kahit hindi siya binoto, nag-reciprocate yung kandidato. Pero nandun yung offer at nandun yung intent, magkoconsistute siya as vote buying. Kahit nga yung pagkakarga ng maraming pera habang nalalapit ang halalan ay posible makonsider as vote buying, aniya.

Pagsugpo sa Vote Buying

Paliwanag ni Ayson, tila naging normal na ang vote buying sa kultura ng eleksyon sa bansa dahil sa kahinaan ng pagpapatupad ng batas. Kaya mahalaga ring palakasin ang voter education upang mas maunawaan ng mga mamamayan ang epekto ng vote buying sa demokrasya.

Aniya, “Hindi lang dapat nakatuon sa enforcement at voter education. Kailangan din natin i-empower yung mga komunidad natin….. na I think ito yung mag-i-immune sa mga communities natin sa mga ganitong practice.”

Payo ni Ayson na dapat itong ipagbigay alam sa COMELEC.

“Pwede nilang i-report sa COMELEC offices, pwede sa COMELEC main office. I think yung mga social media accounts ng COMELEC ay nakatutok din dyan. Or pwede rin nilang i-report sa police precincts na malapit sila.” 

Bukod pa rito, sinabi rin niyang mayroong bagong committee ang COMELEC—ang Committee on Kontra-Bigay—na nakatuon sa pagkontra sa vote-buying at iba pang pandaraya sa eleksyon. 

Binigyang pansin din ni Ayson ang iba pang mga isyu tuwing eleksyon, katulad ng paggamit ng resources ng estado, gaya ng official vehicles, sa pangangampanya, pananakot sa mga botante, at ang paglaganap ng maling impormasyon.

Ano Pake Mo Podcast

Maaaring mapanood ang iba pang episodes ng Anong Pake Mo? podcast sa Radyo DZLB Ang Tinig ng Kaunlaran Facebook page, kung saan tatalakayin ang mas marami pang mahahalagang paksa tungkol sa halalan.

Pinangungunahan ito nina Eulene Egamin at Lou Noriega ng UPLB College of Development Communication bilang hosts.