Ulat ni Zcyrel Barola

Hindi na bago sa mga Pilipino ang mainit na panahon tuwing buwan ng Marso, Abril, at Mayo. Ngunit sa paglipas ng mga taon, mas tumitindi ang init na nararanasan sa iba’t ibang bahagi ng bansa, lalo na sa Los Baños, Laguna. Habang patuloy na binabagtas ng maraming residente ang pang-araw-araw na pamumuhay sa gitna ng matinding sikat ng araw, kaakibat nito ang lumalaking banta sa kanilang kalusugan, kabuhayan, at pang-araw-araw na gawain.

“Mainit” noon at mainit ngayon

Bago pa man binansagan bilang Los Baños ang bayan, tinawag na itong “Mainit” ng mga sinaunang taga-Bay, marahil dahil sa presensya ng maraming bukal ng mainit na tubig o “hot spring” mula sa paanan ng Bundok Makiling. Noon, ang init ay iniuugnay sa ginhawa at lunas, hatid ng mga hot spring na pinaniniwalaang may kakayahang makapagpagaling. Subalit sa kasalukuyan, ang bayang minsang tinawag bilang “Mainit” ay may ibang kahulugan para sa mga taga-Los Baños. Sa gitna ng lumalalang epekto ng climate change, ang dating “mainit” na ikinatuwa ay tila nagiging banta sa pang-araw-araw na pamumuhay. 

Nito lamang Abril 15, naitala ng Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) ang 50°C heat index sa UPLB National Agrometeorological Station (NAS-UPLB)—ang pinakamataas na naitala sa bansa ngayong taon.  Ngayong Mayo naman, inaasahang papalo sa 42°C ang heat index sa Los Baños. Kasama nito ang iba pang 19 na munisipalidad na makararanas ng “danger level” heat index tulad ng Tuguegarao City at Sangley Point sa Cavite na inaasahan namang aabot sa 44°C. Sa ganitong antas, ang panganib ng heat stroke at iba pang heat-related illnesses ay lubha ring tumataas.

Ano ang heat index?

Ayon sa PAGASA, ang heat index o “damang init” ay tumutukoy sa init na nararamdaman ng isang tao base sa aktwal na temperatura ng paligid. Ito ay ginagamit ng mga ahensya, partikular na ng PAGASA, upang makapagbigay ng alerto tungkol sa mga panganib na dulot ng matinding init. Ang iba’t ibang lebel ng heat index ay nahahati sa:

• Hindi mapanganib (Not Hazardous): 27°C pababa
• Kailangan ng pag-iingat (Caution): 27°C hanggang 32°C
• Kailangan ng matinding pag-iingat (Extreme Caution): 33°C hanggang 41°C
• Mapanganib (Danger): 42°C hanggang 51°C
• Lubhang mapanganib (Extreme Danger): 52°C pataas

Nitong Abril lamang ay inilunsad ng DOST-PAGASA ang iHeatMap, isang online at libreng platform na nagpapakita ng real-time heat index sa iba’t ibang bahagi ng bansa. Makikita rito ang interactive map na may color-coded indicators ng iba’t ibang lebel ng heat index—mula sa ‘Caution’ hanggang ‘Extreme Danger’—batay sa datos mula sa iba’t ibang istasyon ng PAGASA. 

Maaaring pumili ang mga gumagamit ng isang lugar sa bansa, i-click ang temperature button, at makita ang mga detalye gaya ng oras at kaukulang heat index bilang gabay. Layunin nitong magbigay ng agarang impormasyon at babala sa mga mamamayan upang makatulong sa pag-iwas sa mga sakit na dulot ng matinding init.

NASA LARAWAN: iHeatMap screenshot na nagpapakita ng matataas na heat index sa Southern Luzon ngayong Mayo 10, 2025. Mula sa DOST-PAGASA

Mga epekto ng matinding init

Ayon kay Dr. Alvin A. Isidoro, Municipal Health Officer (MHO) ng Los Baños, malaki ang epekto ng mataas na temperatura sa kalusugan ng mga tao. 

“Technically, wala tayong way to accurately say na itong sakit na ito ay because of the increasing heat or temperature sa atin. Parang indirectly lang, masasabi natin na siguro dumadami ang may hypertension, dumadami ang may mga sakit, ang nade-dehydrate because of sobrang init sa isang lugar,” paliwanag niya.

Kabilang sa mga sakit na dulot ng init na kaniyang nabanggit ay ang hypertension o mataas na presyon ng dugo, heat stroke, dehydration, mabilis na pagkapagod o fatigue, kahirapan sa pag-iisip o pagbagal ng mental processing, at mga biglaang pagbabago ng emosyono mood swings. 

Dagdag pa niya, may mga delikadong sintomas na dapat bantayan ang publiko na maaaring senyales ng heat stroke, tulad ng:

• Pagkahilo o pagsusuka
• Mataas na lagnat (umaabot sa 39°C hanggang 40°C)
• Matinding pananakit ng ulo
• Malabong paningin
• Labis na paghingal
• Panghihina

Paglilinaw pa ni Dr. Isidoro, kabilang sa mga sektor na posibleng makaranas ng matinding epekto ng init ay ang mga taong direktang na-eexpose sa araw tulad ng mga driver, traffic enforcer, construction worker, street sweeper, at street vendor. Bukod sa kanila, lubos ding pinag-iingat ang mga bata, buntis, at matatanda dahil mas mataas ang panganib sa kanilang kalusugan kapag tumaas ang temperatura.

Mga interbensyon 

Upang maiwasan ang mga karamdaman dulot ng matinding init, ipinayo ni Dr. Isidoro na hangga’t maaari ay iwasan ang matagalang pagbibilad sa araw sa pagitan ng alas-diyes ng umaga hanggang alas-tres ng hapon. Hinihikayat din niya ang madalas na pag-inom ng tubig at pagligo upang mapababa ang temperatura ng katawan at maibsan ang nararamdamang init.

Samantala, may mga hakbang ding ipinatupad ang lokal na pamahalaan ng Los Baños bilang tugon sa banta ng mataas na heat index. Isa na rito ang pagpapatupad ng flexible working hours para sa mga street sweeper at garbage collector, kung saan maaari silang magtrabaho nang mas maaga sa umaga o kaya ay sa hapon hanggang gabi upang maiwasan ang direktang sikat ng araw. 

Nagpatupad din ng class suspensions ang local government unit sa mga pagkakataong tumataas nang husto ang heat index, alinsunod sa abiso ng mga ahensyang gaya ng PAGASA. Ayon kay Dr. Isidoro, malawakan ding isinasagawa ng MHO ang mga preventive health education activities at information and education campaigns (IEC) para sa mga health worker upang palaganapin ang tamang kaalaman sa pag-iwas sa mga panganib na dulot ng matinding init.

Ngunit sa kabila ng mga hakbang na ito, nananatiling hamon ang pagharap sa mas malalim na ugat ng suliranin—ang pabago-bagong klima at tumitinding init ng panahon. Mula sa katawagang “Mainit” na minsang sumagisag sa ginhawa at kagalingan, sinasalamin na nito ngayon ang isang mas malaking katotohanan: ang patuloy na pag-init ng panahon at ang mga banta nitong dala sa kalusugan, kabuhayan, at kaligtasan ng mga tao. Sa bayan ng Los Baños, ang init ay hindi na lamang bahagi ng pagkakakilanlan, bagkus ito ay isang panawagang kumilos upang tugunan ang mas malawak na krisis sa klima.